W 1791 roku, na Sejmie Wielkim, obradującym w latach 1788 – 1792 uchwalona została „Ustawa Rządowa” zwana potocznie Konstytucją 3 maja. Jest ona uznawana za pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną konstytucję, która akcentowała jedność ustroju prawnego państwa. Wprowadzała ona w Rzeczypospolitej ustrój monarchii konstytucyjnej, zachowywała stanową strukturę społeczeństwa, ale otwierała także perspektywy dalszych przekształceń systemu państwowego. W Konstytucji przyjęto monteskiuszowski trójpodział władz na: prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. W trosce o sprawność funkcjonowania państwa zniesiono liberum veto, konfederacje i wolną elekcję.
Przeciwnicy reform, pod hasłem obrony zagrożonej wolności, zwrócili się do carycy Katarzyny II o wsparcie. W Petersburgu, 27 kwietnia 1792 roku, zawiązali konfederację, której akt ogłoszono w Targowicy. Konfederacja w Targowicy stała się od tego czasu w Polsce synonimem zdrady narodowej. Wkroczenie do Polski wojsk rosyjskich i przejście króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do obozu targowiczan zniweczyło dzieło reform i doprowadziło do II rozbioru Polski, a dwa lata później, w 1795 roku, do jej likwidacji.
Choć Konstytucja 3 Maja obowiązywała niespełna półtora roku, była wielkim osiągnięciem narodu polskiego, chcącego zachować suwerenność państwową. Tradycja Konstytucji 3 Maja świętowana była przez Polaków w całym okresie rozbiorowym, dając poczucie dumy i nadziei na niepodległość.
Święto Konstytucji 3 Maja jest jednym z najstarszych polskich świąt państwowych. Ustanowione zostało zaraz po odzyskaniu niepodległości, w kwietniu 1919 roku. Jego ustanowienie było wyrazem woli naszych przodków, widzących w „Ustawie Rządowej z 3 maja 1791 roku” fundamentalne działania na rzecz ratowania upadającej Rzeczpospolitej. Mimo tragedii rozbiorów, pamięć o Konstytucji przetrwała. Po II wojnie światowej władze komunistyczne zrobiły wszystko aby pamięć o uchwalonej w Polsce, pierwszej nowoczesnej konstytucji europejskiej, niemal całkowicie zatrzeć. Dopiero w 1990 roku pamięci tej przywrócono należne jej miejsce; Sejm RP ponownie ustanowił Święto Konstytucji 3 maja.